‍

Hoe moet de bouwsector zich aanpassen aan het nieuwe stikstofscenario, nu natuurvergunningen voor de sloop- en bouwfase weer verplicht zijn? Deze stappen maken een bouwproject wegwijs in de nieuwe spelregels. Die vergen meer geduld van bouwers, maar geen totale bouwstop.

‍

De Raad van State maakte op woensdag 2 november klip en klaar dat niemand, ook de Rotterdamse haven en het Porthos-project niet, ontkomt aan een natuurvergunningen bijbehorend stikstofonderzoek voor bouwactiviteiten.

‍

Juridisch gezien is het dus zo klaar als een klontje dat je een natuurvergunning regelt. De omwenteling van regels vergt wel een uitgebreidere voorbereiding van een bouwproject. Dat kost tijd, maar hoeft niet te leiden tot een bouwstop, zoals diverse reacties na de uitspraak van de Raad impliceerden. De volgende stappen maken bouwers en opdrachtgevers wegwijs in de nieuwe spelregels.

‍

Voor wie? Iedereen

‍

Nu er geen bouwvrijstelling meer is, kan de schop pas in de grond nadat de hoeveelheid stikstof die vrijkomt in de bouwfase van een project wordt berekend. Daarna volgt een natuurvergunningaanvraag. Dat hoefde ten tijde van de vrijstelling niet. Het wegvallen daarvan betekent ook dat alle lopende vergunningaanvragen voor bouwprojecten opnieuw moeten als een aanvraag voor de bouwfase er nog niet bij zat.

‍

De aanvrager van de natuurvergunning is meestal de opdrachtgever of ontwikkelaar van een project. Een particulier dus, of de gemeente als die ook een omgevingsvergunning aanvraagt voor hetzelfde project. De aanvraag zelf komt bij de provincie terecht. Die beoordeelt de effecten op de natuurgebieden (Natura2000) en verleent de vergunning, in het kader van de Wet Natuurbescherming (Wnb). Hoeveel extra tijd dit vergt, is lastig vooraf in te schatten. Het héle traject van vergunning en onderzoek kan vertraging opleveren voor bouwprojecten van drie tot zes maanden, aldus BouwendNederland. De provincie Noord-Holland beaamde dat in een reactie.

‍

Stikstofberekening in Aerius

‍

Bij de vergunningaanvraag hoort een berekening van de stikstofschade die een bouwproject in de sloop- en bouwfase mogelijk oplevert. Dat gebeurt in de Aerius calculator, het online-rekeninstrument van het RIVM om bij vergunningverlening de stikstofdepositie op omliggende natuurgebieden te berekenen.

‍

Voor de bouwfase van een project levert een Aerius-berekening kort gezegd twee getallen op: de uitstoot tijdens de bouwfase door materieel en goederentransport, en de ‘depositie’ of neerslag van die stikstof op omliggende Natura 2000-gebieden. De uitstoot wordt eerst berekend, vervolgens wordt de depositie. De uitstoot van het materieel kan flink verschillen tussen projecten, zelfs als die hetzelfde aantal woningen opleveren, bleek onlangs uit onderzoek door Cobouw.

‍

De depositie is het belangrijkste: op basis daarvan worden vergunningen verleend. Er geldt een strakke grens voor stikstofdepositie in een Natura-2000 gebied. Er mag niet meer dan 0,005 mol stikstof neerdalen per hectare per jaar – dat wordt voor het gemak vaak afgerond naar 0,0 mol/ha/jr. Mol is een scheikundige meeteenheid die staat voor een aantal deeltjes of moleculen. 1 mol = 6,022 × 10 deeltjes stikstof. Volgens brancheorganisatie Cumela (ondernemers in groen,grond en infra) is de massa van die hoeveelheid deeltjes tezamen te vergelijken met een hondendrol.

‍

Sinds begint dit jaar moet in Aerius de stikstofdepositie berekend worden tot 25 kilometer ver van het project. Alle Natura 2000-gebieden binnen die straal tellen mee. Bij het ene project zijn dat er nul, maar een ander project kan wel drie verschillende natuurgebieden raken. Dan nog kan de depositie verschillen. De ‘kritische depositiewaarde’ (KDW) of stikstofgrens ligt in het ene gebied lager dan in het andere gebied, afhankelijk van de afstand van de bouwlocatie, maar ook het type natuur. Voedselarme natuurgebieden zijn gevoeliger voor stikstof dan andere.

‍

Op hoeveel extra speeltijd zit het bouwproject inmiddels door de Aerius-berekening en vergunningaanvraag? Het getal van drie tot zes maanden zingt rond. De ene provincie heeft meer stikstofdeskundigen, ecologen en vergunningverleners in huis om aanvragen te beoordelen dan de ander. Bijna altijd worden externe bureaus ingehuurd om aanvragen te verwerken. Provincies trekken doorgaans al 20 tot 26 weken uit om een vergunning in orde te maken. Ook bij ingenieursbureaus zoals Antea Group en Movares zijn stikstofdeskundigen niet aan te slepen.

‍

‍Geen stikstof? En door

‍

De volgende stap. De Aerius-berekening wordt een van de bijlagen in een vergunningaanvraag voor een bouwproject. Als daaruit blijkt dat het voldoet aan de stikstofnormen kan het bevoegd gezag, de provincie de vergunning verlenen voor de sloop- en realisatiefase. Er hoeven dan geen stikstofbeperkende maatregelen genomen te worden en de bouw kan op papier van start.

‍

Dit kan voor veel bouwprojecten het geval zijn. Uit een data-analyse van Cobouw blijkt dat lang niet elk woningbouwproject over de stikstofgrens van 0,00 mol per hectare per jaar heen gaat. Bij bouwprojecten tot ongeveer honderd woningen komt de stikstofneerslag in de bouwfase vaak op 0 mol uit, blijkt uit een vergelijking van oude AERIUS-berekeningen.

‍

Het kan een ander verhaal zijn voor de stikstofschade tijdens de gebruikersfase. Bij projecten met honderden huizen en bewoners nemen emissies door verkeer namelijk toe. En stijgt de kans dat de stikstofdepositie neerslaat op Natura2000-gebieden binnen de 25 kilometergrens. Maar daar gold de bouwvrijstelling in eerste instantie niet voor.

Bouwfase en gebruikersfase

‍

Voorheen moest alleen voor de gebruikersfase van een project een natuurvergunning er aan te pas komen, voor als een weg of een gebouw eenmaal in gebruik is. Wegenbouwprojecten moesten dus al kunnen aantonen hoeveel stikstofschade in de ‘gebruikersfase’ optreedt, oftewel door het toekomstig verkeer op een weg. Voor de infrasector zijn deze spelregels dus bekend terrein. De voorbereiding van veel wegenbouwprojecten ligt hierdoor al een tijd stil.

‍

Meer dan 0,0 mol stikstof? Salderen

‍

Komt de depositie in de bouwfase wél boven de 0,00 mol per hectare per jaar uit, dan zijn stikstofbeperkende maatregelen verplicht. Alleen het ‘salderen’ of compenseren van de depositie is dan de enige mogelijkheid om een natuurvergunning te krijgen.

‍

Intern salderen

‍

Hier komt de bouwer in beeld. Want de snelste reductie van uitstoot is te boeken door het inzetten van nieuwere en schonere machines tijdens de bouwfase. In een van de geanalyseerde AERIUS-berekeningen kan de uitstoot van ouder stage III materieel vergeleken met stage IV materieel(nieuwere en schonere machines) wel 20 kilo hoger uitvallen. Minder transportbewegingen en lichter bouwmateriaal brengen de uitstoot ook terug. Industriële woningbouwers zoals Startblock, Finch Buildings en Daiwa Housereageerden daags na de Porthos-uitspraak al dat hun kant-en-klare fabriekswoningen minder transport vergen en lichter zijn dan traditionele woningbouwtechnieken.

‍

Extern salderen

‍

Komt de depositie dan alsnog te hoog uit, dan kunnen externe hulpfactoren in beeld komen. Als er in de buurt voldoende uitstoot wordt verminderd, kan er stikstofruimte ontstaan. Een opdrachtgever of ontwikkelaar kan de stikstofruimte van een boer of bedrijf overkopen en salderen in de stikstofberekening voor het project.

‍

Het betekent dus niet dat de woningen per definitie niet kunnen worden gebouwd. Maar stikstofbeperkende maatregelen treffen kost wel tijd. Van extern salderen moet bijvoorbeeld een melding gemaakt worden bij de provincie. De stikstofbeperkende maatregelen moeten in een nieuwe Aerius-berekening meegenomen worden. De wachttijd kan zo gemakkelijk nóg drie maanden extra kosten, volgens BouwendNederland. Dan zit het project dus op ongeveer negen maanden extra voorbereidingstijd.

‍

Andere oplossingen

‍

Om flinke vertragingen voor de woningbouw te voorkomen hopen opdrachtgevers en brancheverenigingen toch op andere oplossingen vanuit het Rijk. Minister Van Der Wal (Stikstof) zal niet voor het einde van november met mogelijke plannen komen.

‍

De provincie Noord-Holland “onderzoekt wat er nog wél mogelijk is”. Ze heeft 151 grotere bouwprojecten onder haar hoede en kijkt naar “eventuele vrijstellingen, de hoeveelheid stikstofneerslag en eventuele mogelijkheden om de stikstof bij de betreffende projecten verder te verlagen”. Volgens de Commissaris van de Koning, Arthur van Dijk, moet het kabinet snel en doeltreffend maatregelen nemen. “Wet- en regelgeving aanpassen en veel geld beschikbaar stellen.”

‍

Ontwikkelaarsvereniging Neprom pleit voor een generieke depositieberekening, van hoeveel huizen je kunt bouwen voordat de grens van stikstofdepositie in de bouwfase wordt overschreden. Projecten met een aantal woningen onder die grens zouden dan geen Aerius-berekening hoeven maken voor hun vergunningaanvraag.

‍

Cobouw analyseerde onlangs dat die grens op honderd woningen zou kunnen liggen. Ingenieursbureaus zeggen nu een poging te wagen om een generieke berekening op te stellen. Maar het is nog de vraag of dat juridisch is hard te maken en uiteindelijk niet weer sneuvelt bij de Raad van State – en de bouwsector dan weer terug bij af is.

‍

Bron tekst: Cobouw

Bron afbeelding: RIVM

‍